Τετάρτη 30 Ιουλίου 2008

Οι άγνωστοι θησαυροί της αρχαίας Σαλαμίνας

Της Γιωτας Συκκα

Oι περισσότεροι την έχουν ταυτίσει με μια υποβαθμισμένη περιοχή. Μια η λυματολάσπη, μια τα ναυπηγεία, και βέβαια ο ταλαιπωρημένος τύμβος των Σαλαμινομάχων, που μπορεί να μην «πνίγεται» πια στα σκουπίδια, αλλά κανείς δεν μπορεί να υπερηφανευτεί πως βιώνει την ανάδειξη που του πρέπει. Υπάρχει όμως μια άλλη Σαλαμίνα που οφείλουμε να ανακαλύψουμε, παρότι το υπουργείο Πολιτισμού δεν κάνει τίποτα γι’ αυτό.

Το μεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού Κόλπου -πατρίδα του βασιλιά Αίαντα και του τραγικού ποιητή Ευριπίδη- περιμένει ακόμη τις πινακίδες του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, οι οποίες έχουν παραγγελθεί από την αρμόδια εφορεία από τον Μάρτιο του 2007!

Ολα αυτά σε έναν τόπο που τη δεκαετία του ’90 κομπάζαμε για την ανακάλυψη του Σπηλαίου του Ευριπίδη -το ησυχαστήριο του τραγικού ποιητή- στη θέση Περιστέρια, κι αργότερα για τη μυκηναϊκή ακρόπολη στα Κανάκια. Οι δύο ανακαλύψεις του Γιάννη Λώλου, που έφτασαν ώς το CNN.

Νέο Μουσείο

Η σπηλιά του Ευριπίδη, όπως και η ακρόπολη στα Κανάκια, κηρύχτηκαν αρχαιολογικοί χώροι -μαζί με άλλους τρεις- στο νότιο τμήμα του νησιού, αλλά ώς εκεί. Την πινακίδα που θα δείτε αν φτάσετε στην περιοχή την τοποθέτησε ο τοπικός σύλλογος, ενώ το υπουργείο δεν δείχνει να εξετάζει τη στοιχειώδη ανάδειξη, που θα απαιτούσε 60 - 70.000 ευρώ για το σπήλαιο και το Ιερό του Διονύσου. Οσο για τις πινακίδες του ΤΑΠΑ που περιμένει η εφορεία, αυτές έγιναν... ανέκδοτο.

Ετοιμάζεται βέβαια το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας, που θα στεγαστεί στο 1ο Καποδιστριακό Δημοτικό Σχολείο, με χώρους 340 τ.μ. που σίγουρα θα χωρέσουν περισσότερους θησαυρούς από εκείνους που στριμώχνονταν στα 80 τ.μ. Σε λίγες ημέρες μάλιστα φτάνουν από τη Σκωτία και οι προθήκες του. Σε αυτές θα στεγαστούν σημαντικά ευρήματα, όπως το κυπριακό τάλαντο χαλκού και το χάλκινο έλασμα από φολιδωτή πανοπλία ανατολικού τύπου, που είχαν βρεθεί στη μυκηναϊκή ακρόπολη στα Κανάκια.

Ζηλευτό εύρημα αν σκεφτεί κανείς πως είναι το μοναδικό που έχει βρεθεί σφραγισμένο με αιγυπτιακή βασιλική δέλτο. Οπως είπαν μάλιστα οι αιγυπτιολόγοι από το Κέιμπριτζ που το διάβασαν, γράφει ο «Ραμσής, ο αγαπημένος του Θεού».

Στα Kανάκια οι εργασίες γίνονται με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το οποίο χρηματοδοτεί την ανασκαφή αλλά και του νεοϊδρυθέντος Ομίλου Ανάδειξης Μνημείων Σαλαμίνας (Ακάμας). Το καμάρι του ανασκαφέα Γιάννη Λώλου είναι το μοναδικό μυκηναϊκό ανακτορικό συγκρότημα ταυτισμένο με το βασίλειο του Αίαντα. Από το καλοκαίρι του 2000 ήρθαν στο φως τα ίχνη εντυπωσιακού συγκροτήματος 750 τ.μ. Η ακμαία λειτουργία του ανάγεται στον όψιμο 13ο αι. π.Χ. και η οριστική εγκατάλειψή του τοποθετείται με ασφάλεια λίγο μετά το 1200 π.Χ. Πρόκειται για ολόκληρο σύστημα δωματίων σε παράλληλες σειρές. Ως σήμερα έχουν ανιχνευθεί 45 δωμάτια και βοηθητικοί χώροι. Το βασίλειο του Αίαντα αποτελείται από δύο πανομοιότυπα αρχιτεκτονικά μέρη, ενώ η μυκηναϊκή πόλη που έρχεται στο φως σταδιακά στα Κανάκια είναι η «αρχαία πόλις», η παλιότερη πρωτεύουσα της Σαλαμίνας, η οποία αναφέρεται από τον Στράβωνα. Το περσινό καλοκαίρι οι έρευνες έφεραν στο φως μικρό ιερό με στενό προθάλαμο και άδυτον. «Είναι η εστία της επίσημης λατρείας που εντάσσεται στη λειτουργία του ανακτόρου», μας εξηγεί ο ανασκαφέας. Η κρητομυκηναϊκή θρησκεία ήταν κοινή σε μεγάλο βαθμό στη Σαλαμίνα με πρωταγωνίστρια τη Μεγάλη Θεά των μινωιτών. Ανάμεσα στα ευρήματα εντυπωσίασε και ο ακέραιος λουτήρας, ο πρώτος που εντοπίστηκε στην ακρόπολη και είχε πιθανόν αποθηκευτική χρήση. Πολλοί περίμεναν να βρεθούν αποθήκες και πιθάρια. Ομως οι κάτοικοι της αρχαίας Σαλαμίνας φαίνεται πως ζούσαν κυρίως με την κτηνοτροφία. Ο Ευριπίδης άλλωστε χαρακτηρίζει την πατρίδα του «μελισσοτρόφο», ενώ ο Ησίοδος μας πληροφορεί για τις πειρατικές επιδρομές στις γύρω περιοχές, και την εμπλοκή σε ναυτικές επιχειρήσεις κάθε είδους. Η χάλκινη φολίδα -το σημαντικότερο εύρημα της οκταετίας τονίζει ο κ. Λώλος-, υποδηλώνει εμπλοκή σε στρατιωτική επιχείρηση στην Ανατολική Μεσόγειο. Πώς αλλιώς έφτασε ώς τη Σαλαμίνα; Η εγκατάλειψη του ανακτόρου πρέπει να έχει σχέση με την πειρατική δραστηριότητα. Πάντως οι κάτοικοι -όπως δείχνουν τα ευρήματα- πριν εγκαταλείψουν τον τόπο τους (υπολογίζεται στο 1200 - 1150 π.Χ.) εμπόδισαν την είσοδο στο ανάκτορο υψώνοντας πρόχειρους τοίχους.

Στις καινούργιες έρευνες που αρχίζουν τον Αύγουστο η έμφαση που θα δοθεί από τον Γιάννη Λώλο και τους βασικούς του συνεργάτες Χριστίνα Μαραμπέα και Βασίλη Οικονόμου, είναι η αποκάλυψη όλης της βόρειας πτέρυγας κυρίως όμως η έρευνα στην περιοχή του νεκροταφείου της πόλης.

Το νεκροταφείο, ίσως δώσει, μάλιστα, πολλές εκπλήξεις. Δεν είναι τυχαίο εύρημα. Ωστόσο, η απορία και το παράπονο παραμένει: γιατί τόση αδιαφορία από το ΥΠΠΟ για τη Σαλαμίνα;

καθημερινή , 30/7/2008